Każdy z nas doświadcza aktualnie olbrzymiej zmiany, zarówno w wymiarze prywatnym, jak i zawodowym. Niektórzy radzą sobie z nią całkiem dobrze, inni przeżywają lęk, napięcie, borykają się z wieloma trudnościami. Ta różnorodność reakcji na zmianę jest wynikiem z jednej strony samego procesu zmiany i pewnej jej dynamiki, z drugiej zaś jest wynikiem tzw. różnic indywidualnych, a więc tego, jak jako jednostki reagujemy w świecie zmienności. Niezależnie od tego, każdy z nas potrzebuje odnaleźć się w nowej rzeczywistości i wyrobić nowe nawyki postępowania.
Czym więc jest zmiana i dlaczego bywa tak trudna? Przede wszystkim zmiana jest procesem, który wymaga od nas wewnętrznej pracy psychologicznej, wiążę się z poczuciem straty (tego co stare). Zmiana wymaga także redefinicji naszych przyzwyczajeń, nawyków, może wpływać na dotychczasowe struktury i sposoby postępowania, tym samym zaburzając poczucie bezpieczeństwa. Warto podkreślić również fakt, iż zmiana zazwyczaj wpływa na nasze potrzeby psychologiczne, niosąc ze sobą ryzyko niezaspokojenia owych potrzeb.
Psychologiczną reakcję ludzi na zmianę w sposób przejrzysty opisuje model
Elizabeth Kübler-Ross. W myśl tego modelu dynamika psychologicznych reakcji na zmianę składa się z pięciu, kolejno po sobie występujących faz:
- Faza zaprzeczenia: w sytuacji, kiedy stajemy przed faktem konieczności zmiany, na ogół uruchamia się w nas silny mechanizm obronny związany z zaprzeczeniem. Nasz umysł stara się ochronić przed towarzyszącym zmianie lękiem, przez co często negujemy rzeczywistość, bagatelizujemy objawy, czasem stosujemy deprecjację tego co się dzieje. Kiedy jednak zmiana trwa nadal i nie możemy jej dalej zaprzeczać, konieczne jest przejście do następnej fazy.
- Faza złości: w tej fazie dominuje silny gniew, charakterystyczny jest również sprzeciw i bunt przeciwko zmianie. Na poziomie psychologicznym mamy nadzieję, że ekspresja złości pozwoli nam zatrzymać lub chociaż spowolnić zmianę. Tym samym nie będziemy musieli dokonywać przekształceń, redefinicji. Nasza energia jest ukierunkowana przeciwko zmianie. Jeśli jednak zmiana trwa nadal, konieczne jest przejście do kolejnej fazy.
- Faza smutku: w tej fazie następuje akceptacja zmiany, jako ludzie godzimy się z faktem, że to co było już nie wróci. To uszanowanie poczucia straty dawnego status quo wiąże się z obniżonym nastrojem i zminimalizowaniem aktywności. Nasza energia psychologiczna jest kierowana na przeżycie smutku. Jednocześnie właśnie wtedy możliwe staje się pozytywne patrzenie w przyszłość, co pozwala pójść o krok dalej.
- Faza uczenia się: na tym etapie z coraz większą ciekawością i nadzieją patrzymy na naszą rzeczywistość. Podejmujemy liczne działania ukierunkowane na odnalezienie się w nowym status quo. Faza ta wiąże się z próbami, podczas których doświadczamy zarówno sukcesów, jak i porażek. Jeśli wystarczająco dużo energii i wysiłku włożymy w uczenie się, możliwe jest przejście
do ostatniej fazy. - Faza identyfikacji: na tym etapie utożsamiamy się ze zmianą, dobrze odnajdujemy się
w rzeczywistości, dysponujemy rozwiązaniami pozwalającymi nam sprawnie funkcjonować, co więcej – dostrzegamy korzyści wynikające ze zmiany.
Zachęcamy Cię do przyjrzenia się sobie i rozeznania, na jakim etapie radzenia sobie ze zmianą aktualnie się znajdujesz. Mamy nadzieję, że niniejszy artykuł pozwoli Ci lepiej zrozumieć co się z Tobą dzieje, jak również pozwoli Ci lepiej zrozumieć reakcje i emocje innych osób z Twojego otoczenia,
a w konsekwencji – poradzić sobie ze zmianą. Zachęcamy Cię także, abyś w procesie adaptacji pamiętał/a, że:
- Zmiana jest powszechna, a więc dotyczy także innych osób i jest nieodłącznym elementem naszego życia;
- Zmiana wiąże się z poczuciem straty, a więc smutek i obniżenie emocji, jak również aktywności, są absolutnie naturalne na pewnym etapie adaptacji do nowego;
- Zmiana wymaga uczenia się, a więc towarzyszyć Ci będą pewne błędy i porażki (tzw. spadek efektywności);
- Zmiana jest procesem, na ogół ludzie potrzebują czasu, żeby w pełni przystosować się do tego, co nowe.